Het geopolitieke krachtenveld verandert razendsnel. Grondstoffen worden schaarser en het concurrentievermogen van de Nederlandse en Europese industrie staat onder druk. Een goede beschikbaarheid van grondstoffen is cruciaal voor onze economie en veiligheid. Maar Nederland is voor die grondstoffen nog te veel afhankelijk van landen buiten Europa. Dat kan en moet anders.
Nederland wil in 2050 circulair zijn. Dat wil zeggen dat we materialen niet meer weggooien maar steeds opnieuw gebruiken als grondstof voor nieuwe spullen. Ook kiezen we grondstoffen die steeds weer zijn aan te vullen.
Begin 2023 is het Nationale Programma Circulaire Economie 2023-2030 (NPCE) verschenen. Daarin staan maatregelen om de komende jaren slim en zuinig om te gaan met grondstoffen. Twee jaar later is het NPCE voor het eerst geactualiseerd: het NPCE 2025.
In deze illustratie wordt de lineaire economie afgebeeld ten opzichte van de circulaire economie. Bij de lineaire economie zien we dat weggooien centraal staat. Bij de circulaire economie zien we dat doorgeven centraal staat.
De lineaire economie wordt afgebeeld als een recht kolom waarbij bovenaan de kolom grondstoffen aankomen bij fabrieken. Onder de fabrieken staan producten die gemaakt worden met geleverd grondstoffen.. Onder de producten staan mensen die de producten gebruiken. Helemaal onderaan de kolom zien we dat de producten worden weggegooid.
De circulaire economie wordt afgebeeld als een circel. Op een punt van de circel zien we dat grondstoffen de circel binnenkomen. Als we de circel vorm volgen in een draaiende beweging van rechtsboven naar linksboven zien we in deze volgorde: producten die gemaakt worden van de grondstoffen, mensen die de producten gebruiken en daarna eventueel verkopen, delen of opknappen. Tenslotte zien we dat producten gerecycled worden en weer linksboven terugkomen bij de plek waar grondstoffen in de keten belanden.
Strategieën voor grondstoffengebruik
In het NCPE zijn maatregelen opgenomen die aangrijpen op vier strategieën: hoogwaardige verwerking, substitutie, levensduurverlenging en efficiënter grondstoffengebruik. Deze circulariteitsstrategieën sturen op het grondstoffengebruik. Hieronder vind je een toelichting op de vier strategieën.
De grondstoffen en materialen uit afval recyclen en verwerken tot hoogwaardige grondstoffen die opnieuw ingezet kunnen worden. Enkele voorbeelden:
Oude plastic PET-flesjes verwerken in nieuwe (PET-)flesjes
Beton vermalen tot betongranulaat en weer inzetten in nieuwe bouwproducten.
GFT- en groenafval omzetten tot compost.
Bij hoogwaardige verwerking wordt gestreefd naar het sluiten van kringlopen met zo min mogelijk kwaliteitsverlies en het minimaliseren van afvalverbranding en storting van recyclebaar afval.
Eindige grondstoffen worden vervangen door secundaire grondstoffen, duurzame grondstoffen of door meer algemeen beschikbare grondstoffen met minder milieudruk.
Enkele voorbeelden:
Vervangen van fossiel isolatiemateriaal voor gebouwen door isolatiemateriaal van vlas of olifantsgras
Plastic verpakkingen gemaakt van secundaire grondstoffen
Producten uit de chemische industrie produceren met biogrondstoffen
Kritieke metalen vervangen door andere materialen met vergelijkbare eigenschappen
Bij substitutie streven we naar een verschuiving van het gebruik van primaire, niet-hernieuwbare grondstoffen naar hernieuwbare en gerecyclede materialen. Hierbij kunnen we leren van historische materiaalstromen die ook in de toekomst bruikbaar zijn.
Dit houdt in dat we langer gebruik maken van wat we al hebben door bijvoorbeeld hergebruiken, repareren en opknappen.
Enkele voorbeelden:
Het kopen en verkopen van kleding en meubels via tweedehands winkels en platforms.
Het weggeven van producten die je niet meer gebruikt aan een vriend of familielid.
Reparateurs die apparatuur repareren als dienst.
Bedrijven die materialen uit afgedankte apparaten halen en als bruikbare componenten gebruiken voor nieuwe productie
Deze strategie gaat over het efficiënt en innovatief omgaan met de grondstoffen die we gebruiken. Door bijvoorbeeld producten te delen met anderen of door minder grondstoffen te gebruiken in het productieproces. Enkele voorbeelden:
Bij het concept ‘product als dienst’ betaal je niet voor het bezit van het product zelf, maar voor het gebruik ervan, zoals bij een fietsabonnement of een printer¬dienst waarbij onderhoud en vervanging inbegrepen zijn.
Platform-gebaseerde bedrijven die spullen beschikbaar stellen die door meerdere mensen gebruikt kunnen worden, zoals deelauto’s die je kunt gebruiken met een abonnement.
Bedrijven die minder materiaal verspillen door grondstofefficiënte technieken te implementeren in het productieproces.
Bedrijven die verpakkingen herzien om het materiaalgebruik te minimaliseren.
Legenda: Door het draaien aan de knoppen kunnen we de effecten van het grondstoffengebruik terugbrengen binnen de draagkracht van de aarde.
Nationaal Programma Circulaire Economie: de voortgang in beeld
Nederland wil in 2050 volledig circulair zijn. In een circulaire economie gaan we zuinig en slim om met grondstoffen en producten. De maatregelen die we daarvoor nemen staan in het Nationaal Programma Circulaire Economie. Bekijk hier de visualisatie van de voortgang van de maatregelen van het NPCE 2023-2030 (klik op een bolletje voor meer informatie per maatregel)
NCPE 2025
Iedere twee jaar wordt het Nationaal Programma Circulaire Economie (NPCE) geactualiseerd. De eerste actualisatie vond dit jaar (2025) plaats. Bekijk hier de nieuwe uitgangspunten van het geactualiseerde NPCE, waarmee we de koers richting een circulaire economie doorzetten.
